కాంచన మందార - 19

కోవిదారే చమరికః -  ||శ్లోకమ్|| 

    భూమిని [roots ] వ్రక్కలించేది ;  

 అమరకోశం - ద్వితీయ కాండం - వనౌషధివర్గం - 23 ;

1] చమర సదృశ మజరీత్వాచ్చమరికః ;- 

జూలు*ల వంటి పూలగుత్తులు కలిగినది ; = [& సింహం జూలు = lions mane ] ;; 

2] కుం భువం మూలైర్దళయతీతి కుద్దాలః - దళ విశరణే 

                  = వేళ్ళ చేత భూమిని వ్రక్కలించేది ;; 

3] యుగం యుగళం పత్రమస్య యుగపత్రకః||

            = జోడుగా ఉండేటటువంటి ఆకులు కలిగిఉన్నది.

ఈ నాలుగు పేర్లు - for ;- కోవిదార పుష్పము = ఎఱ్ఱకాంచన తరువు ;  

&  దేవ కాంచనం ;- ఈ చెట్టు - ప్రజాతి = బాహీనియా ; 

            శాస్తీయ నామం= Bauhinia purpura ;;

&  Mountain ebony ;; Bauhinia varigegata ;; 

& ఎఱ్ఱకాంచనం - దేవ కాంచనం - మందార పువ్వు -

ఈ ప్రజాతిపరంగా - పారిజాతం - అని కూడా - ప్రాచీన నిఘంటుకర్తలు - కొన్నిసార్లు వక్కాణించారు.

నేలకోతను నివారించ గల చెట్టు - నేపాల్ అడవులలో - అధికంగా పెంచుతుంటారు. 

Extra ;- 1] రామాయణం ;- శ్రీరాములు - 

రఘువంశ పాలకుల పతాకము* లోని చిహ్నము - ఈ "కోవిదారము" - 

అరణ్యవాసమునకు వెళ్తున్న అన్నయ్య కోసం - కోవిదార చిత్రం ఉన్న *ధ్వజము [టెక్కెము/ జెండా] ను పట్టుకుని, ప్రజలతో కూడి, వస్తున్నాడు. అతను పాదుకలను తలపైన పెట్టుకుని, వడివడిగా వస్తున్నాడు. దూరము నుండి చూస్తున్న లక్ష్మన్నకు - రెపరెపలాడ్తున్న జెండా మాత్రమే కనిపించింది - అదీ సంగతి -

లక్ష్మణుడు ఆ ధ్వజమును చూసి, "అన్నా! భరతుడు మన మీదికి దండెత్తి, వస్తున్నాడు." అని ఎలుగెత్తి అరుస్తూ చెప్పాడు.

లక్ష్మణుని అపోహ అది - కైకేయీ కుమారుడైన భరతుడు - అతి రాజ్యదాహం కలవాడని - పొరబాటు పడిన సన్నివేశం ఇది ;

ఈ ఘట్టాన్ని అద్భుతంగా రచించిన ఆదికవి వాల్మీకి వందన శతములు ; 

 2] * koiral - కొయిరాలో సుమం ; Nepal  దేశ ప్రసూనం - 

మనీషా కొయిరాలో - ప్రముఖ నటి - కొయిరాలో &

నేపాల్ ప్రజలకు  సుపరిచితమైన ఇంటి పేరు - కొయిరాలో ; 

ఇతర విశేషాలు ;- 15వ శతాబ్దం - వాసుదేవ ;

1] యోగసార సంగ్రహ - 2] చరకసంహిత ; 

3] కర్బుదార by - రాజనిఘంటు [verse 13, 99] ;  

4] నీలమత పురాణం ; శ్రీల విశ్వనాధ చక్రవర్తి - ప్రాచీన కాలం నుండి - 

బృందావనం లో - కోవిదార తరువులు విరివిగా పెంచబడినవి - అని తెలుస్తున్నది. 

*ఇది వృక్షముల వర్గమునకు చెందినదే - ఐనప్పటికీ పెరటితోటలలోను, 

ఉద్యానములలో సైతం ప్రత్యేక స్థానాన్ని కలిగివున్న చెట్టు ఈ కోవిదారం. 

& కోవిదార వృక్షం ;- మరాఠీ భాషలో - పర్యాయ పదాలు ;- ;- species of ebony ;- 

కూ ఓ సుందర ; కనకవేలి నాగ ;; వేలి తులసీ - ఇత్యాది నామములు కలవు.

& EXTRA ;- 1] *మందారై  దొన్నైస్[ [తమిళ్] =  [Cups make with leaves]  ;

కోవెలలో దైవములకు  భక్తులు ప్రసాదం, నైవేద్యాలను 

           మందారఆకుల దొన్నెలలో   ఇస్తారు. ; 

2] కన్నడం - బసవన్న పాద = ఈ చెట్టు ఆకుల షేప్ వలన - 

           & Camel foot అని కూడా ; 

REF ;- 3] Rohtwo Kanchan [ బెంగాలీ ] ;; রa] ক্ত কাঞ্চন (বৈজ্ঞানিক নাম: 

    Phanera variegata) (ইংরেজি: 

          orchid tree, camel's foot tree, kachnar and mountain-ebony) ;; 

                   b] Rokto Kanchan Ful (রক্ত কাঞ্চন ফুল) - Bauhinia variegata ;

& 

కావ్యములు - కోవిదారం ప్రస్తావనలు, ;- ఋతుసంహార [3 - 6 ] ;- 

                        చిత్తం విదారయతి కస్య న కోవిదారః ;;   & 

ఉత్తర రామచరితమ్  - మున్నగు అనేక సాహిత్యాలలో ఈ - కోవిదారం ప్రస్తావనలు, సుందర ఉపమానములతో - వర్ణనలు ఉన్నవి.

& ఆయుర్వేదం ;- కచ్‌నార్ గుగ్గుల్ - మున్నగునవి as medicines కలవు.

మందారమొగ్గలు - పచ్చడి ; తంబూలీ షర్బత్ ; కూరలు - ఎక్కువగా ఉత్తర భారతీయులు - 

హిమాలయ ప్రాంత ప్రజలు - నేపాల్ దేశీయులు విరివిగా - ఆహార పదార్ధాలుగా వాడుతుంటారు

==================================== ,  

koawidaarea camarika@h - ||శ్లోకమ్|| 

=  BUmini wrakkalimceadi ;   

amarakOSam - dwitIya kAmDam - wanaushadhiwargam - 23 ;

1] camara sadRSa majareetwaaccamarika@h ;-

 juulula wamTi puulaguttulu kaliginadi ;

2] kum bhuwam muulairdaLayateeti kuddaala@h - daLa wiSaraNE 

           = weaLLa cEta BUmini wrakkalimceadi ;; 

3] yugam yugaLam patramasya yugapatraka@h|| =

           joaDugA umDETaTuwamTi Akulu kaligiunnadi = 

ee naalugu pearlu - `for` ;- koawidaara pushpamu = e~r~rakaamcana taruwu ;  

deawa kaamcanam ;- ee ceTTu - prajaati = baaheeniyaa ; 

      SAstIya nAmam= `Bauhinia purpura ;;

&  Mountain ebony ;; Bauhinia varigegata ` ;; ,  

e~r~rakaamcanam - deawa kaamcanam - mamdaara puwwu -

ee prajaatiparamgaa - paarijaatam - ani kUDA - praaceena nighamTukartalu - konnisaarlu wakkANimcaaru.  

& nealakoatanu niwaarimca gala ceTTu - neapaal aDawulaloa - adhikamgaa pemcutumTAru.

Extra ;- raamaayaNam ;- Sreeraamulu - raghuwamSa paalakula pataakamu* loani cih namu - 

ee "koawidaaramu" - 

araNyawaasamunaku weLtunna annayya koasam - koawidaara citram unna 

*dhwajamu [Tekkemu/ jemDA] nu paTTukuni, prajalatoa kUDi, wastunnADu. 

atanu paadukalanu talapaina peTTukuni, waDiwaDigA wastunnADu.

duuramu numDi cuustunna lakshmannaku - reparepalADtunna 

jemDA mAtramE kanipimcimdi - adI samgati -

lakshmaNuDu aa dhwajamunu cuusi, "annA! BaratuDu mana meediki damDetti, wastunnADu." ani elugetti arustuu ceppADu.

lakshmaNuni apoaha adi - kaikeayee kumaaruDaina BaratuDu - ati raajyadaaham kalawADani - porabATu paDina sanniweaSam idi ;

ee GaTTAnni adbhutamgaa racimcina aadikawi waalmeeki wamdana Satamulu ;; 

2] koiral` - koyiraaloa sumam ; `Nepal ` dESa prasuunam - 

maneeshA koyiraaloa - pramukha naTi - koyiraaloa &

neapaal prajalaku  suparicitamaina imTi pearu - koyiraaloa ; 

itara wiSEshaalu ;- 15wa SatAbdam - waasudeawa ;

itara wiSEshaalu ;- 1] yoagasaara samgraha - 2] carakasam hita ; 

3] karbudaara `by` - raajanighamTu [`verse` 13, 99] ;  

4] neelamata purANam ; Sreela wiSwanaadha cakrawarti - praaceena kaalam numDi - bRmdaawanam loa - koawidaara taruwulu wiriwigaa pemcabaDinawi - ani telustunnadi. 

*idi wRkshamula wargamunaku cemdinadea - ainappaTikI ...... ,

 peraTitoaTalaloanu, udyaanamulaloa saitam pratyeaka sthaanaanni 

kaligiwunna ceTTu ee koawidaaram. 

& koawidaara wRksham ;- marAThI BAshalO - paryaaya padaalu ;- `species of ebony` ;- koo O sumdara ; kanakaweali naaga ;; weali tulasee - ityaadi naamamulu kalawu.

1] mamdaarai [tamiL] ;- madaaraitannais* [aakula kappulaloa 

       koawelaloa daiwamulaku bhaktulu naiweadyaalanu prasaadam istaaru. ;

            *donnais =  [Cups make with leaves]  ;

2] kannaDam - basawanna paada = ee ceTTu aakula sheap walana - & `Camel foot` ani kUDA name  ; 

3] `Rohtwo Kanchan` [ bemgaalee ] ; Rokto Kanchan Ful (রক্ত কাঞ্চন ফুল) - Bauhinia variegata ;; 

aayurweadam ;- kac^nAr guggul - munnagunawi kalawu.

mamdaaramoggalu - paccaDi ; tambuulee sharbat ; kuuralu - ekkuwagaa uttara BArateeyulu - 

himaalaya praamta prajalu - neapaal dESIyulu wiriwigaa - aahaara padaardhaalugaa wADutumTAru.

********************************************* ,

kaamcana mamdaara - 19 ; కాంచన మందార - 19 ; 

💠💠💠💠💠💠 🔆🔅🔆🔅🔆🔅

prev post =  మిరియాలు = మరీచం - 18 ;- 1] ధర్మపట్టణం* ముఖ్య పంట మిరియాలు ;

1, డిసెంబర్ 2025, సోమవారం ;

మిరియాలు = మరీచం - 18

1] ధర్మపట్టణం* ముఖ్య పంట మిరియాలు ;

2] భోజన కుతూహలం * - 17th century CE. BOOK about - food - customs - -

అథ వేల్లజం. ;- మరీచం [పా] మరిచం -  కోలకం - కృష్ణం -

 - ఊషణం [పా] - ఉషణం - ధార్మపత్తనం ||

& 1] ధర్మ పత్తనము నందు పుట్టినది ;- *ధర్మపత్తనే భవం ధార్మపత్తనం||

*ధర్మపత్తనం / ధార్మపత్తనం ;;

2] మరీచం కోలకం ధార్మపత్తనం మరీచం సమం|| [రభసుడు చెప్పినది] ;

3] కోలక సంఘీ భవతీతి కోల@| కుల సంఘాతే|| =

సంఘం [గుంపు/ గుత్తి] గా ఉండునది ;

4] కృష్ణవర్ణత్వాత్ కృష్ణం =

నల్లని రంగు కలది ;; 5] ఉషతి తాపయ తీతి ఊషణం - ఉపదాహే|| =

తపించునది, హ్రస్వాదియు, దీర్ఘాదియును కలదు ;; 

ఈ 5 [ఆరు] మిరియాలపేళ్ళు ;; & peppar - family ;- Piper nigum ✊✋✌;   

&  ఆయా పంటలు, ఆయా ప్రదేశాలలో ఎక్కువగా పండుతుంటాయి. 

శ్లోకబద్ధం చేయడం వలన - మనకు ఈ నాటికీ - మన దేశంలోని భౌగోళిక స్వరూపాదులు అర్ధం ఔతున్నవి.

Extra matters ;- 1] ధర్మపట్టణం* ముఖ్య పంట మిరియాలు - అమరకోశం ఇత్యాది గ్రంధములు నుడినవి.

& 2] భోజన కుతూహలం * ;- भोजनकुतूहल ;- మరాఠీ బ్రాహ్మణ రచయిత - రఘునాధ సూరి ; ;  17th century CE. ;; భోజన కుతూహలం - book about - food cooking, customs to follow ;

1] ధర్మపట్టణం*  ;- పట్టణం ;- కేరళ - ఎర్నాకుళం - near చెండమంగళం ; 

 3] మిరియాల పంటకు - మసాలా దినుసుల పంటలకు society లో ఉన్నత స్థానం ఉన్నది.

మిరియాలు వ్యాపారిని కులపెద్ద గా ఎంచబడేవాడు.

pepper వ్యాపారి = వాడ నాయకుడు 👃👃"పెంఘులు" 🕋అనేవారు.

============================= ,

miriyaalu, mareecam - PEPPER - 18 ;- 

atha wealajam. ;-

mareecam [paa] maricam -  kOlakam - kRshNam -

 - uushaNam [paa] - ushaNam - dhaarmapattanam ||na|| - ౬ - 

ee miriyaala pELLu ;- `names of PEPPAR 

& 1] dharma pattanamu namdu puTTinadi ;- *dharmapattanE Bawam dhaarmapattanam||

*dharmapattanam / dhaarmapattanam ;;

2] mareecam kOlakam dhaarmapattanam mareecam samam|| [rabhasuDu ceppinadi] ; ''''''

3] kOlaka samghee bhawateeti kOla@| kula samGAtE|| =

samgham [gumpu/ gutti] gaa umDunadi ;

4] kRshNawarNatwaat kRshNam =

nallani ramgu kaladi ;; 5] ushati taapaya teeti uushaNam - upadAhE|| =

tapimcunadi, hraswaadiyu, deerGAdiyunu kaladu ;; 

ee 5 [ aaru] miriyaala pELLu ;; 🏆

aayaa pamTalu, aayaa pradeaSAlalO ekkuwagaa pamDutumTAyi. 

Sloakabaddham ceayaDam walana - manaku ee nATikI - mana dESamloani bhaugoaLika swaruupAdulu ardham autunnawi.

Extra matters ;-  1] dharmapaTTaNam mukhya pamTa miriyaalu - amarakoaSam ityaadi gramdhamulu nuDinawi.

& 2] BOjana kutuuhalam ;;  भोजनकुतूहल ;- marAThI brAhmaNa racayita - raghunaadha suuri ;; ` 17th century CE.  ` ;;   

3] miriyaala pamTaku - masaalaa dinusula pamTalaku `society` loa unnata sthaanam unnadi.

miriyaalu wyaapaarini kulapedda gaa emcabaDEwADu.  

`pepper`wyaapaari - wADanaayakuDu "pemGulu" aneawaaaru. 

& మిరియాలు ;  మరీచం - 18 ; & prev ; అవంతీ సోమం = షర్బత్ - 17  ;

Link ;-  భోజన కుతూహలం - 

అవంతీ సోమం = షర్బత్ - 17

 ఆరనాళక సౌవీర ]కుల్మా షాభిషుతాని చ|

అవన్ తీ సోమ ధాన్యామ్ల కుఞ్జలాని చ కాఞ్జి కే||

ఈ శ్లోకం - చరిత్రకారులకు ఎంతో ఉపయుక్తమైనది. ఏ ఏ ప్రాంతాలలో ఏ ఏ పంటలు - ధాన్యాలు - చెట్లు సహజసిద్ధంగా ఉన్నవో - ప్రజలకు అందించినవి.

ఆ నాటి హిందూ దేశంలోని - భూమి స్వాభావికత - మున్నగు అనేక విశేషాల నిధి అమరకోశం - వంటి మహా గ్రంధములు. 

ఇక ఈ శ్లోక వివరములను చూద్దామా!?

ఇంతకు ముందు - సువీర దేశం పంటలు - గురించి చెప్పుకున్నాము ...... ,

 సౌవీరం బదరం కోలమ్మ్||  ;- వనౌషధివర్గము ; - 36 ;; 

రేగుపళ్ళు అధికంగా పండే ప్రదేశం - సువీరదేశం - 

అదే మాదిరిగా - ఆ సీమలలో ఆహార  పదార్ధముల అలవాట్లు, అభిరుచులు 💢💁💃 తెలిపే ఈ శ్లోకం - చరిత్ర పరిశోధనలకు అందిన అమూల్ వజ్రం అని 

డంకాపథంగా చెప్పగలము. ఇక మళ్ళీ ప్రస్తుతానికి వద్దాము ;-

కుల్మాషై రభిషూయతే పరివాస్యత ఇతి కుల్మాషుతం. షుఞ్ ;

అభిషవే =  అడవి మినుములలో నూరబడేది ;

కుల్మాషము, అభిషుతము - అని రెండు పేళ్ళు గా  కొందరి అభిప్రాయాలు

అవమాఖ్య దేశే ప్రాయేణ సూయత ఇతి - అవంతీసోమం ->

షూఙ్ ప్రాణి ప్రసవే ;-

అవంతీ దేశములో తరచుగా పుట్టేది ;;

అమ్లీభూత ధాన్యత్వాత్ ధాన్యామ్లం = పులిసిన ధాన్య జలము ;

కుత్సితం జలం కుంజలం = పులిసిన ధాన్య జలము ;

కుత్సితం జలం కుంజలం = కుత్సితమ్మైన జలము ;;

కేన జలేన అంజికా అభివ్యక్తిరస్యేతి కాంచికం ;- 

జలము చేత అభివ్యక్తి కలది. పా. కాంచికం.

ఈ 9 [తొమ్మిది ] కలి పేర్లు = పులియబెట్టిన కడుగు నీళ్ళు 💦💦

👀💁 ;  "అవంతీ సోమం" - పానీయాన్ని - అవంతి సీమలలో తరచుగా - 

పులిసిన ధాన్య జలము - [మినుములు వంటి చిరు ధాన్యాలను నానబెట్టిన నీరు వాడి, పానీయాలను చేసుకునేవారు.  

ఈ ఆహారం తయారీ - ఈ అవంతి - సింధు - సువీరం [మధ్యప్రదేశ్ - ఉజ్జయినీ భూమి] 

places లో ప్రాచీన కాలములో ఉన్నది.

EXTRA ;- A] సౌవీరం బదరం కోలమ్మ్||  ;- వనౌషధివర్గము ; - 36 ;; 

*సువీరుడు ;- శిబి చక్రవర్తి రెండవ కొడుకు & సువీర పాలిత సీమ = సౌవీరము ; 

సువీరం - అను దేశమునందు ఎక్కువగా పండే పళ్ళు = రేగుపళ్ళు ; &

 రేగిపళ్ళు ఎక్కువగా పండే నేల అది & సువీరుడు ప్రభువు - 

కనుక ఆ దేశం "సౌవీర దేశం" ఐనది -  * [ పురాణ నామ చంద్రిక ]  ;;

&  Extra ;- 1] అవంతీ దేశం - వాసవదత్త, ఉదయనుడు - పరిణయ కథ - ప్రసిద్ధం ఐనది ; 

2] సౌవీరదేశం = సింధుదేశం రాజు ;  జయద్రధుడు - 

దుర్యోధన/ కౌరవుల చెల్లెలు దుస్సల భర్త ; [మహాభారతం / జయమ్ - కావ్య ] ;; 

& దేశము - వృక్షాలు, పళ్ళు ; 

=============================== ,

awamtI stOmam = sharbut - 17 ; 

aaranALaka sauwIra ]kulmA shABishutaani ca|

awan tI sOma dhaanyaamm la ku~njalaani ca kaa~nji kE||

ee Sloakam - caritrakaarulaku emtoa upayuktamainadi. ea ea praamtaalaoa ea ea pamTalu - dhaanyaalu - ceTlu sahajasiddhamgaa unnawoa - prajalaku amdimcinawi.

 aa nATi himduu dESamloani - BUmi swaabhaawikata - munnagu aneaka wiSEshaala nidhi amarakoaSam - wamTi mahaa gramdhamulu. 

ika ee Sloaka wiwaramulanu cuuddaamA!?

imtaku mumdu -

suweera dESam pamTalu - gurimci ceppukunnaamu ...... ,

 sauweeram badaram kOlamm||  ;- wanaushadhiwargamu ; - 36 ;; 

reagupaLLu adhikamgaa pamDE pradESam - suweeradESam - 

adea maadirigaa - aa seemalaloa aahaara padaardhamula alawATlu, abhiruculu telipea ee SlOkam - caritra pariSOdhanalaku amdina amuul wajram ani DamkApathamgA ceppagalamu.

ika maLLI prastutaaniki waddaamu ;-

kulmaashai rabhishuuyatea pariwaasyata iti kulmaashutam. shu~n ;

abhishawea =  aDawi minumulaloa nuurabaDEdi ;

kulmaashamu, abhishutamu - ani remDu pELLu gA komdari abhipraayaalu ;

awamaaKya dESea praayENa suuyata iti - awamtIsOmam ->

shuu~m prANi prasawE ;-

awamtee dESamuloa taracugaa puTTEdi ;;

amm leeBUta dhaanyatwaat dhaanyaamm lam = pulisina dhaanya jalamu ;

kutsitam jalam kumjalam = pulisina dhaanya jalamu ;

kutsitam jalam kumjalam = kutsitammaina jalamu ;; ++++++++++ 

keana jaleana amjikaa abhiwyaktirasyeati kaamcikam ;- 

jalamu cEta abhiwyakti kaladi. paa. kaamcikam.

ee 9 [tommidi ] kali pearlu = puliyabeTTina kaDugu nILLu ;  💦💦

👀💁 ;  "awamtee sOmam - paaneeyaanni - awamti seemalalO taracugaa - pulisina dhaanya jalamu - [minumulu wamTi ciru dhaanyaalanu naanabeTTina neeru wADi, paaneeyaalanu ceasukuneawaaru. ee aahaaram tayaaree - ee awamti - simdhu - suweeram [madhyapradES - ujjayinee BUmi] `places` lO praaceena kaalamulO unnadi. 💦💦

EXTRA` ;- `A`] sauweeram badaram kOlamm||  ;- wanaushadhiwargamu ; - 36 ;; 

dESamu - wRkshAlu, paLLu ;- suweeruDu ;- Sibi cakrawarti remDawa koDuku & suweera pAlita seema = sauweeramu ; [ purANa naama camdrika ] suweeram - anu dESamunamdu ekkuwagaa pamDE paLLu = rEgupaLLu ; & rEgipaLLu ekkuwagaa pamDE nEla adi & suweeruDu prabhuwu - kanuka aa dESam "sauweera dESam" ainadi - 

EXTRA ;- awamtee dESam - waasawadatta, udayanuDu - pariNaya katha - prasiddham ainadi ; 

sauweeradESam = simdhu dESam raaju jayadradhuDu - duryoadhana/ kaurawula cellelu dussala bharta ; [mahaabhaaratam / jayamm kaawya ] ;; 

అవంతీ సోమం = షర్బత్ - 17 = 

prev ;- నారింజ = Orange - 16 = శ్లోకమ్ ; ఐరావతో నాగరఙ్గః|| 

& Link =  సౌవీరదేశం = రేగుపళ్ళు  ; 

నారింజ = Orange - 16

శ్లోకమ్ ; ఐరావతో నాగరఙ్గః|| 

ఇరావతీ విద్యుత్, సేవ రక్తత్వాత్ ఐరావతః ;;

ఇరావతి = అంటే = మెరుపు - దానివలె ఎర్రనైనది ;; 

 నాగస్య సింధూరస్యేవ రంగో రాగోఽస్యేతి నాగరంగః -

 ౧. నాగం = సింధూరం ; దానివలె ఎఱ్ఱని [red]  రంగు కలిగిన పండు ;

ఈ ౨  [రెండు = 2] నాగరంగం - అనగా - నారింజ చెట్టు పేర్లు.

నారింజ <- నాగరంగం = Orange నారింజ - చెట్టు, పండు [సంస్కృతం] ;  

🖋️ Extra ;- नागरङ्ग ;- [citron] ;; synonims ;- Citrus sinensis,  Citrus paradisi,  Citrus vulgaris  ;; 

& नागरङ्ग ;- భోజన కుతూహల - గ్రంధం - 17 శతాబ్దం ;- నారింజ [ ನಾಗರಂಗ ] fruits ని 

ఎక్కువగా సేవిస్తే - అజీర్ణకారిణి ఔతుంది - అని చెప్పారు. 

భోజన కుతూహలమ్ లోని పాకశాస్త్ర/ పాకకాల - లో - ఈ అజీర్తికి విరుగుడులను నుడివారు ;-

బెల్లం [గుడ], కొడ్రవాక = కొడో చిరుధాన్యాలు -  

========================, 

`a`] naarimja <- naagaramgam = naarimja - ceTTu, pamDu [samskRtam] ;  

🖋️SlOkamm ;- `b`] airaawatO naagara~mga@h|| 

iraawatee widyut, seawa raktatwaat airaawata@h ;;

iraawati = amTE = merupu - daaniwale erranainadi ;; 

 naagasya simdhuurasyeaa ramgoa raagoa$ syeati naagaramga@h -

 ౧. naagam = simdhuuram ; daaniwale e~r~rani [`red]`

 ramgu kaligina pamDu ;

ee ౨  [remDu = 2] naagaramgam - anagaa - naarimja ceTTu pearlu.

naagasya simduurasyEwa ramgOఽsyEti nAgaramga@h|| - dwiteeyakaamDam -  37  ;; 

🖋️ Extra ;- नागरङ्ग ;- BOjana kutuuhala - gramdham - 17 Sataabdam ;- naarimja

[ ನಾಗರಂಗ ] fruits ni ekkuwagaa seawistea - ajeerNakaariNi autumdi - ani ceppaaru. 

BOjana kutuuhalamm loani paakaSAstra/ paakakaala - loe - ee ajeertiki wiruguDulanu nuDiwaaru ;-

bellam [guDa], koDrawaaka = koDO cirudhaanyaalu -  [`citron`] ;;

LINK ;- భోజన కుతూహలమ్  =  ನಾಗರಂಗ  ; 

& prev post ;- వెలగచెట్టు - 15 = కపిత్థః - దద్ధితః - గ్రాహి|న్|| మన్మధః - 

                                  దధిఫలః - పుష్పఫలః - దంతశఠః ||పు|

వెలగచెట్టు - 15

కపిత్థః - దద్ధితః - గ్రాహి|న్|| మన్మధః - దధిఫలః - పుష్పఫలః - దంతశఠః ||పు|

౭ - వెలగ చెట్టు ; = The Wood-apple tree, Feronia elephantum ;- 

అథ కపిత్థే🙈స్యుః - దద్ధితః - గ్రాహి|న్|| మన్మధః - 

తస్మిన్ దధిఫలః - పుష్పఫలః - దంతశఠవపి||

అర్ధం ;- కోఁతులకు ప్రియమై ఉండేది ;   🙈🙉🙊

౧. దధీవ తిష్టతీతి దద్ధితః. ష్ఠా గతినివృత్తౌ = పెరుగు వలె ఉండేది ;

౨. విష్టంభ కారిత్వాత్ గ్రాహీ. న.పు. గ్రహ ఉపాదానే. = మలబంధనం కలిగించేది ;

౩. ఫలైః మనో బధ్నాతీతి మన్మధః. మంథ విలోడనే. 

= ఫలముల చేత మనస్సును కలగించేది ;

౪. దధివ దాంలం ఫలమస్యేతి దధిఫలః = పెరుగు వలె పుల్లని పళ్ళు కలిగినది ;

౫. పుష్పఫలమస్యేతి దధిఫలః = పూవుల వలన పళ్ళను కలిగినది .

౬. ఆమ్లత్వాత్ దంతానాం శఠో -> దంతశఠః| = పుల్లని రుచి అగుట చేత,teeth కి హితవు తక్కువ ఐనది ;

ఈ ౭ [= ఏడు = 7 ] వెలగచెట్టు పేర్లు ;

తెలుగులో - వెలగపండు - అంటే - వెల [price] గల పండు - అమూల్య ఫలం - అని భావం. 

EXTRA points ;- కరి మింగిన వెలగపండు - కదరా సుమతీ  - అని సుమతీ శతక రచయిత పద్యంలో తెలిపెను ;  ఇది నిజమేనా? ఇందులో సారాంశం ఏమిటి? తరచి చూద్దామా!!  

Idiom ;- 1] పచ్చివెలక్కాయ గొంతులో ఇరుక్కున్నట్లు - గొంతుకు అడ్డం పడినట్లు - 

అని నానుడి కూడా popular ఐనదే కదా!

2] ఏనుగు తిన్న వెలగ పండు - అని ప్రజలలో ప్రచారమై ఉన్నది.

కానీ, కరి = కంటికి కనబడని క్రిమి = అని అర్ధం ఉన్నది.

శ్లో.   కరిః కపిత్థకోసోత్థహా||  

విశేషార్ధములు - అమరకోశం లో ఉన్నది. 

అంటే దధిఫలం [= పెరుగు fruit ;😃👀] ఐన వెలగ పండులో -

కరి = క్రిమి = అంటే - నల్లగా ఉండే బూజు లాంటి పదార్ధం - వలన

వెలగ fruit - ఖాళీ డొల్ల ఔతుంది - ఇదీ వాస్తవం -

ఏనుగు ఈ వెలగపళ్ళను తినదు - అనేది నిజం - ఇదే వాస్తవం - గుర్తుంచుకోండి.

============================== , 

welagaceTTu ;- kapittha@h - daddhita@h - graahi|n|| manmadha@h - dadhifala@h - pushpafala@h - dantaSaTh@h ||pu|

౭ - welaga ceTTu ; = `The Wood-apple tree, Feronia elephantum` ;- 

atha kapitthae🙈syu@h - daddhita@h - graahi|n|| manmadha@h - 

tasmin dadhifala@h - pushpafala@h - dantaSaThawapi||

ardham ;- koa@mtulaku priyamai umDEdi ;  🙈🙉🙊

౧. dadheewa tishTatIti daddhita@h. shThA gatiniwRttau = perugu wale umDEdi ;

౨. wishTambha kAritwAt grAhee. na.pu. graha upAdAnea. = malabamdhanam kaligimceadi ;

౩. phalai@h manoa badhnaateeti manmadha@h. mamtha wiloaDanE. = phalamula ceata manassunu kalagimceadi ;

౪. dadhiwa daamlam phalamasyeati dadhiphala@h = perugu wale pullani paLLu kaliginadi ;

౫. pushpafalamasyeati dadhiphala@h = puuwula walana paLLanu kaliginadi .

౬. aamm latwaat damtaanaam SaThO -> dantaSaTh@h| = pullani ruci aguTa cEta, `teeth` ki hitawu takkuwa ainadi ;

ee ౭ [= EDu = 7 ] welagaceTTu pErlu ; ;

EXTRA ;- kari mimgina welagapamDu - kadarA sumatI  - ani sumatee Sataka racayita padyamloa telipenu ;; idi nijameanA? imduloa saaraamSam EmiTi? taraci cuuddaamA!!  

1] eanugu tinna welaga pamDu - ani prajalaloa pracaaramai unnadi.

kaanee, kari = kamTiki kanabaDani krimi = ani ardham unnadi.

SlO. kari@h kapitthakOsoatthahA||  

wiSEshaardhamulu - amarakoaSam loa unnadi. 

amTE dadhifalam [= perugu `fruit` ; 😃👀] aina welaga pamDulO -

kari = krimi = amTE - nallagaa umDE bUju laamTi padArdham - walana

welaga KALI Dolla autumdi - idii waastawam -

eanugu ee welagapaLLanu tinadu - aneadi nijam - idea waastawam - gurtumcukoamDi. welagapamDu ; 

teluguloa - welagapamDu - amTE - wela gala phalamu - amuulya phalam ani BAwam. 

idiom ;- pacciwelakkaaya gomtuloa irukkunnaTlu - gomtuku aDDam paDinaTlu - ani naanuDi kUDA popular ainadea kadA! 

prev post = జామూన్ = నేరేడు పళ్ళు - 14 ;-  జమ్బూః -సీ|| జంబూ - జాంబవమ్|| 3 -  జంబ్వాః - ఫలే|| = నేరేడు పేర్లు ;- గిన్నెకాయ పండు = జంబుల్/ జాంబుల్ ;; - శ్లోకం ౧౮ 

జామూన్ = నేరేడు పళ్ళు - 14

జమ్బూః -సీ|| జంబూ - జాంబవమ్|| 3 -  జంబ్వాః - ఫలే|| =

నేరేడు పేర్లు ;- గిన్నెకాయ పండు = జంబుల్/ జాంబుల్ ;; - శ్లోకం ౧౮ = 

The Rose-apple fruit ;🥖 నేరేడు పళ్ళు ;- जामुन, राजमन, काला जामुन, जमाली, ब्लैकबेरी  ;- 

పర్యాయ పదములు ;- జామూన్ - కాలా జామూన్ - రాజ్‌జామూన్ - జమాలీ - 

ఇండియన్  బ్లాక్ బెరీ  -  జంబుల్ - జంబూల్ - జమూన్ - 

జావాప్లమ్ - మలబార్ ప్లమ్ ;;  జంబోలన్ ఫ్రూట్ ;

 ` Jambolaum fruit [ Syzygium Cumini ] ; Indian Black Berry ;`

& ఆయుర్వేదం - విస్తృత మందుల తయారీ `used  ;;  

&  for *కాలా ఖట్టా పానీయాది - షర్బత్ తయారీ used these BLACK JAMUN Fruits , 

&  EXTRA matters ;- ` 🥖 జాంబవంతుడు - శ్రీమద్ రామాయణమ్- ఇతిహాసంలో 

ముఖ్య పాత్ర ; "జాంబవంతుడు" -  ఎలుగుబంటి తెగకు చెందినవాడు.  

ఎలుగుబంటికి [భల్లూకం ] - నేరేడుపళ్ళను, తేనె ఇత్యాది ఇష్టమైన ఆహార పదార్ధములు ;

విపాసన ధ్యానం - తపస్సు వేళలలో ఈ జంబూతరువు - ముఖ్యస్థానాన్ని కలిగిఉన్నది. 

🥖 *కృష్ణాష్టమి పండుగ సందర్భంలో - "నేరేడు పండు తినాలి" అనే ఆచారమును -[ customs ] - భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాల ప్రజలు భక్తితో ఆచరిస్తున్నారు.`

సంగం యుగంలో - తమిళనాట - అవ్వయ్యార్ భక్తిణి* కి - మురుగన్ = 

God పళని సుబ్రహ్మణ స్వామి -  నేరేడు పళ్ళ సంఘటన ద్వారా - జ్ఞానోదయాన్ని అనుగ్రహించాడు =

 = [* ஔவையார்- Tamil - avvayyAr ] ;; 

🥖 తెలుగునాడులో బండిచక్రములు, గృహద్వారాది నిర్మాణాలకు వాడుతుంటారు.  

🥖 మహారాష్టలో - పెళ్ళిపందిరికి నేరేడు ఆకులు తోరణములు కట్టడం 

సంప్రదాయ ఆచరణ ;

& 🥖 ఈ అంశం గురించి - మరాఠీ సినిమా పాట - [hit song] కూడా ఉన్నది.

జంభూల్ పిక్ల్యా జాదా ఖలీ - film = jait re jait  ;

& Extra notes ;- Sanskrit name – Jambufalam or Mahaphala ;;  

Hindi name – Jamun or Jambul ; 

Tamil name – Naavar Pazham or Nava Pazham.

Telugu name – Neredu.

English name – Java Plum or Indian Blackberry.

Kannada name – Nerale Hannu ; 

& goos berry ( Nellikani in Tamil language ] ;;

============ ,- 

🥖 nearEDu paLLu - 14 ;-

 SlOkam = jamm buu@h see|| jambuu - jaambawamm|| 3 -  jambwA@h - PalE|| =

neareaDu pearlu ; `The Rose-apple fruit ;; जामुन, राजमन, काला जामुन, जमाली, ब्लैकबेरी  ;-

💯  paryaaya padamulu ;- jAmUn - kaalaa jAmUn - raaj^jAmUn - jamAlee - blaak^berI  ; ;

Jambolaum fruit ;-  [` Syzygium Cumini `] ;-  Jambul - Jambolan - Jamun - Java plum - 

Malabar plum & jamboalam phrUT ; jambul - jambuul - jamuun - 

jaawaaplamm - malabaar plamm  ; jamAlI - 

🥖AyurwEdam - wistRta mamdula tayaaree `used these - INDIAN BLACK BERRY/ Jaamuun fruits ;  

🥖  for *` kAlA KaTTA pAnIyAdi - sharbat tayArI - used these BLACK JAMUN Fruits , 

& wipaasana dhyaanam - tapassu weaLalalO ee jambuutaruwu - mukhyasthaanaanni kaligiunnadi. 

🥖 samgam yugamloa - tamiLanaaTa - bhaktiNi awwayyaar ki - మురుగన్ =  Murugan = 

God paLani subrahmaNa swaami - nEreaDu paLLa samGaTana dwArA - jnaanoadayaanni anugrahimcADu 

for *kaalaa KaTTA pAneeyaadi - sharbat tayaaree,   used these BLACK JAMUN Fruits , 

🥖*kRshNAshTami pamDuga sam darBamlO - "neareaDu pamDu tinaali" anea `customs` ni - BAratadESamloani konni praamtaala prajalu bhaktitoa aacaristunnaaru

🥖 telugunADulO bamDicakramulu, gRhadwaaraadi nirmANAlaku wADutumTAru.  

mahaaraashTalO - peLLipamdiriki neareaDu aakulu toaraNamulu kaTTaDam sampradaaya aacaraNa ;  

&  ; ee amSam gurimci - marAThI sinimaa pATa - [`hit song`] kUDA unnadi.

jambhuul piklyaa jaadaa khalI - `1977 film = jait re jait` ;

marAThI song - Jait re jait - Smitha Patil =   win win ; 

🧧 old అమరకోశం పేజీ = 91 & కొత్త -  అమరకోశం - `page ;- 246 & 247 🥬 ;

&  prev = మగధ, విదేహ దేశాల చెట్టు = పిప్పలి - 13 ; 

మగధ, విదేహ దేశాల చెట్టు = పిప్పలి - 13

🌺 ; పిప్పలీ ద్వయ ;-  [see below] 

🌷 ;- కృష్ణా ఉపకుల్యా - వైదేహీ మాగధీ చపలా కణా|

ఊషణా పిప్పలీ - శౌణ్డీ - కోలా|| [పిప్పలి పేర్లు ] ;;

& కరిపిప్పలీ - కపిపిప్పలీ - కోలవల్లీ - శ్రేయసీ||సీ||  - అసిరః ||సీ||  ఐదు

పిప్పలి = Long Pepper  & గజ పిప్పలి పేర్లు ; Pothos Officinalis ;; 

 భావం ;- కర్షతి రోగాన్ - కృష్ణ వర్ణత్వాద్వా  కృష్ణా, కృష విలేఖనే.

= రోగాలను సంహరించునది, లేక - నీలవర్ణము కలిగినది - కృష్ణా - 

🏆 ౧. ఉపగతా కుల్యా జన్మభూమిత్వే నానయేతు  ఉపకుల్యా =

జన్మభూమి అగుటచేత పొందబడిన కాలువ కలది ;

౨. వైదేహ దేశే భవా వైదేహీ =

సీ. విదేహము నందు పుట్టినది ;; 

౩. మగధ దేశే భవా మాగధీ =   మగధ దేహము నందు పుట్టినది ;;

౪. చపలః ఉష్ణో రసః - తత్ యోగాత్ చపలా = 

చపలము =  ఉష్ణరసము ;; అది కలిగిఉన్నది - 

౫. కణాస్సంతస్య కణః =  సూక్ష్మమైన అవయవాలు కలిగినది   

౬. రోగాన్ ఊషతి ఊషణా - ఊషరుజాయా. = రోగాలను పోగొట్టేది ;

౭. పిప్పర్తి పాలయతీతి పిప్పలీ, సీ. పౄ పాలన పూరణయోః = పాలించునది ;;

౮.  రోగాపనోదనే శక్తత్వాత్ శౌండీ. సీ. 

రోగాలను పోగొట్టగల సమర్ధం ఐన చెట్టు పిప్పలి ;;

౯. కోలతి సంస్త్యాయతీతి కోలా.

కుల సంస్త్యానే. కూడుకుని ఉండేది ; 

ఈ ౧౦ [ పది ] పిప్పలి పేర్లు ; 

& 

1] పిప్పలి ; 2] గజ పిప్పలి ;;   ;- 

🌷🌺 విద్యార్ధి కల్ప తరువు ;- పారిభాషిక పదాలు ;- -

పిప్పలీ ద్వయ ;- 1] పిప్పలి ; 2] గజ పిప్పలి ;;  

&  మగధ దేశం = "మాగధీ"& విదేహదేశములో ఉద్భవం ఐనది కనుక "వైదేహీ" 

మన దేశం పుణ్యభూమి - అని పేరు పొందడంలో ఆశ్చర్యమేమున్నది!!?

సంచారజీవనం దారా - ప్రజా శ్రేయస్సు కోసం అనేక విధాలుగా సేవలు అందించారు మన మహర్షులు. 

వారి ప్రకృతి పరిశీలన అద్భుతమైనది. పచ్చని చెట్లు - ఎక్కడెక్కడ ఆయా తరు సంపద ఉద్భవించి, విలసిల్లినవో తెలిపారు ...... , 

ఏ పక్షి హింస అక్కర్లేని medicines making, ఎటువంటి జీవహింస అక్కరలేనిది వైద్యవిధానం ఆయుర్వేద చికిత్సా విధానం -

అంతేనా!! ...... మనిషి ఆరోగ్యసహకారిణులు - వృక్షాదుల ఉపయోగములను -

మహామునులు తమ నిరంతర కృషితో సహారిణులు - వృషాదులు - మహామునుల పరిశోధనల ద్వారా - మన సీమలకు అందించిన వైద్యవిధానమే "ఆయుర్వేదము" -   

& కరిపిప్పలి/  గజ పిప్పలి ;- గురించి మళ్ళీ తెలుసుకుందాము - అనుబంధం గా. ; 

&  మగధ, విదేహ దేశాల చెట్టు = పిప్పలి - 13 ; 

కృ ష్ణా - ఉపకుల్యా - 🌷🌺 ; పిప్పలీ ద్వయ ;- 1] పిప్పలి ; 2] గజ పిప్పలి ;;   ;- 

 విద్యార్ధి కల్ప తరువు ;- పారిభాషిక పదాలు ;; kRshNA - upakulyaa -

🌷🌺 ; pippalee dwaya ;- 1] pippali ; 2] gaja pippali ;;  

 widyaardhi kalpa taruwu ;- paariBAshika padaalu ;;

& kk 🌷 ;- kRshNA upakulyaa - waidEhI maagadhee capalaa kaNA|

UshaNA pippalii - SauNDI - koalaa|| [pippali pearlu ] ;;

& karipippalii - kapipippalii - koalawallI - SrEyasI||sI||  - asira@h ||sI|| aidu -

gaja pippali pearlu ; `Pothos Officinalis ; ` ;;` 

{{105 page old buk `}}}}}}}}}

BAwam ;- karshati roagaa^n kRshNa warNatwAdwA  kRshNA, kRsha wilEKanE.

= roagaalanu sam harimcunadi, leaka - neelawarNamu kaliginadi - kRshNA - 

🏆 ౧. upagataa kulyaa janmaBUmitwea naanayeatu  upakulyaa =

janmaBUmi aguTacEta pomdabaDina kaaluwa kaladi ;

౨. waidEha dESE bhawaa waidEhI =

see. widEhamu namdu puTTinadi ;; 

౩. magadha dESE bhawaa maagadhee =   magadha dEhamu namdu puTTinadi ;;

౪. capala@h ushNO rasa@h - tat yoagaat capalaa = 

capalamu =  ushNarasamu ;; adi kaligiunnadi - 

౫. kaNAssantasya kaN@h =  suukshmamaina awayawaalu kaliginadi   

౬. roagaan uushati uushaNA - uusharujaayaa. = roagaalanu poagoTTEdi ;

౭. pipparti paalayateeti pippalee, see. pRu paalana pUraNayO@h = paalimcunadi ;;

౮.  roagaapanoadanea Saktatwaat SaumDI. see. 

roagaalanu poagoTTagala samardham aina ceTTu pippali ;;

౯. koalati samstyaayateeti koalaa.

kula samstyAnE. kUDukuni umDEdi ; 

ee ౧౦ [ padi ] pippali pearlu ; 

& 

magadha dESam = "maagadhI"& widESamuloa udbhawam ainadi kanuka "waidEhee" 

mana deaSam puNyaBUmi - ani pearu pomdaDamlO AScaryamEmunnadi!!?

samcaarajeewanam daaraa - prajaa SrEyassu koasam aneaka widhaalugaa seawalu amdimcaaru mana maharshulu. 

waari prakRti pariSIlana adbhutamainadi. paccani ceTlu - ekkaDekkaDa aayaa taru sampada udbhawimci, wilasillinawoa telipaaru ...... ,

amteanaa!! ...... manishi aaroagya sahakaariNulu - wRkshaadula  upayoagamulanu - mahaamunulu tama niramtara kRshitO pariSOdhanala dwaaraa - mana seemalaku  - amdimcina waidyawidhaanamea "AyurwEdamu" -

ea pakshi himsa akkarleani `medicines making`- eTuwamTi jIwahimsa akkaraleanidi  waidyawidhaanam Ayurweada cikitsaa widhaanam -   

& karipippali/  gaja pippali ;- gurimci maLLI telusukumdaamu - anubamdham gaa. ;

& magadha, wideaha dESAla ceTTu = pippali  - 13 ;; 

LINK ;- 🌷🌺 ; పిప్పలీ ద్వయ ;- 1] పిప్పలి ; 2] గజ పిప్పలి & దిరిసెన పట్ట - కల్ప తరు 

📚 prev ;-  బోధిసత్వ చెట్టు = రావిచెట్టు - 12 - బోధిద్రుమః చలదళః పిప్పలః కుంజరాసన@||  ;